Զորավար Անդրանիկի խրատը Վրաստանի արտաքին գործոց նախարար Եվգենի Գեգեչկորիին՝ հայ-վրացական կարճատեվ պատերազմի առթիվ (զրույցը գրի է առել Երվանդ Փափազյանը։ Հանդիպմանը ներկա է եղել նաև Հովհաննես Թումանյանը):

Վերջին պոետը, անշուշտ, դու չդարձար, բայց այսօր էլ, քո այդ տագնապոտ հարցից հարյուր տարի հետո, դու մերկ ու անսփոփ․․․

Այսօր ՄԱՐԱՏ ՄԱՐԻՆՈՍՅԱՆԻ ծննդյան օրն է:

ՀՅԴ հիմնադիր սերնդին պատկանող (1893թ․), ՀՅԴ արեւելեան բիւրոյի անդամ, Հայաստանի առաջին հանրապետութեան առաջին վարչապետ (1918-1919թթ․), ճարտարապետ (1893թ․), պրոֆեսոր (1930թ․), տեսաբան՝ Յովհաննէս Քաջազնունին (1868-1938թթ․) իր «Ի՞նչ պիտի լինի Դաշնակցութիւնը» վերնագրով բովանդակալից յօդուածաշարում, 1907թ․, էական եւ խորքային բնորոշումներ է տուել ՀՅ Դաշնակցութեան գոյութեան ու լինելութեան մասին։ Յօդուածաշարի վերջաբանում, Քաջազնունին գրում է․

«Պետք է անմիջապես ըսեմ, որ ես դեմ չեմ համամարդկային գաղափարներուն, բայց սա ևս ճշմարիտ է, որ համամարդկային գաղափարներն Եվրոպային մեջ իսկ իրենց թեորիական շրջանին մեջ են, և ընկերվարական առաջնորդներն անգամ հայրենիքի գաղափարը չեն ժխտեր․- «այն օրը, որ հայրենիքիս վտանգ սպառնա օտարեն՝ կը մոռնամ ամեն բան և հրացան վերցնելով կռվի դաշտ կը հառաջանամ»։

1968 թ․ ավարտեցի Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը, և մեր կուրսը մեկ ամսով արտադրական գործուղման ուղարկեցին Մոսկվա։ Մոսկվայում մեզ տեղավորեցին «Սոկոլ» ուսանողական համալիրի հանրակացարանում։ Երկսենյականոց մի համարում տեղավորվեցինք ժողովրդի և հատկապես մտավորականության շրջաններում արդեն հայտնի երգիչ Խորեն Պալյանը, Սարգիս Բաղդասարյանը (որը հետագայում նույնպես ճանաչվեց և սիրվեց ժողովրդի կողմից որպես ազգագրական երգերի անզուգական կատարող) և ես։

Տևական ժամանակ է` հեռախոսիս մեջ փնտրում էի 2000 թվականի փետրվարին գրված այս հուշապատումը (երբ Զորավար Անդրանիկի աճյունը տեղափոխել էին հայրենիք` «Եռաբլուր» պանթեոնում վերահուղարկավորելու)։

Լույս է տեսել ընկերոջս, բարեկամիս, ԱՐԱՄ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆԻ եզակի ուսումնասիրությունը «Հովհաննես Թումանյանի կենսափիլիսոփայությունը» վերնագրով։

Ի՞նչ ենք թողնելու մեր զավակներին․ անդամահատված մի նոր պատմությու՞ն, թե՞ հին պատմության նոր կրկնություն, թե՞ օտարների գրպանում դրված՝ մաս-մաս վաճառվող մի նոր խեղճություն, նոր անտերությու՞ն․․․

Վերջին գիշերն է, կարոտիս կյանքի, Հոգնած մեռնում է ըղձանքն իր մահճում։